Het niet-bestaan van contact
De NVAGT noemt Gestalt “de therapie van het contact”. Het lijkt of we met de term ‘contact’ het kenmerkende van Gestalt onder woorden weten te brengen. Dit begrip is echter even verhelderend als misleidend. De illusie wordt ermee geschapen dat de Gestalttherapeut echt contact aangaat. Wat is echter echt contact? Nog basaler geformuleerd: wat is eigenlijk contact? Is het mogelijk om geen contact te hebben als we samen zijn? Is er verschil tussen echt en onecht contact?
Met dit artikel heb ik contact met jullie als lezers en jullie met mij als schrijver. Het is voor mij niet geheel zonder risico om mij bloot te stellen aan jullie oordeel. Mijn artikel kan afgebrand worden of op andere wijze bekritiseerd. Toch is het juist dit risico dat voor mij deze publicatie zin geeft. Wanneer mijn visie door jullie klakkeloos overgenomen wordt, is er geen sprake meer van contact. Het zou overeenkomen met dat jullie mijn softwarebestanden downloaden op jullie cognitieve hardware.
Voor contact is het nodig dat de ander het niet met me eens kan zijn en op een onverwachte en misschien ongewenste manier kan reageren. Ik kan niet anders dan ervan uitgaan dat jullie vanuit vrijheid reageren. Dit is, anders geformuleerd, het wederzijds bewustzijn dat als vóóronderstelling ten grondslag ligt aan ons contact. Een vóóronderstelling staat in tegenstelling tot een veronderstelling niet ter discussie. Het kàn niet anders dan dat deze vóóronderstelling er is! Contact is het elkaar ontmoeten in deze vóóronderstelling.
We kunnen ons ‘contact’, net als bij de beschrijving van ‘onszelf’ in het bovenstaande stukje, niet in haar wezen beschrijven. Een uitspraak als “We hebben een goed, gezellig of diepgaand contact” is het toekennen van een kwalificatie aan een niet-bestaand ‘iets’. De onmogelijkheid ervan ervaren we als in gesprek met een ander deze opeens een opmerking maakt over het gesprek: “Wat hebben we een goed gesprek of wat hebben we het toch gezellig samen.” Op dat moment is het niet benoembare in de wereld van de woorden gebracht en niet meer bestaand! Het enige dat we kunnen kwalificeren is onze eigen ervaring: ik vind het gezellig. Het enige dat we over contact kunnen zeggen is dat we nooit kunnen zeggen wat het is: het is vóórondersteld maar nooit waarneembaar en benoembaar bewustzijn! Contact als een gesprek of ook een niet-woordelijke wisselwerking tussen mensen, is een ‘niet-bestaande realiteit’.