Het niet bestaan van de vrije wil

Het lijkt een vanzelfsprekendheid dat we vrijheid van keuze hebben: ik kies wat ik op mijn brood doe en met welke partner ik door het leven ga. Het is onweerlegbaar dat we dit als onze vrije keuze ervaren. Betekent dit ook dat er iets bestaat wat we vrije wil kunnen noemen? Als op een hersenscan van tevoren te zien is wat mijn keuze zal gaan worden bij wat ik op mijn brood doe, is dan het bestaan van mijn vrije wil ontkracht?

Wat is vrije wil en waar komen we hem tegen? Beweegt onze vrije wil zich slechts op het terrein van onze bewuste besluiten of ook op dat van onze onbewuste activiteiten? Als ik gedachteloos krab omdat mijn neus jeukt is dit dan een wilsbesluit? Als mijn vrije wil zich alleen manifesteert bij bewust genomen beslissingen, zouden mijn spontane reacties buiten de boot vallen. Irritaties en voorkeuren zouden in dat geval niet door onszelf in vrijheid bepaald worden. Desalniettemin ervaren we een vrijheid ten aanzien van wat we spontaan wel en niet leuk vinden bij een ander.

Uit bovenstaande blijkt dat onze vrije wilsbesluiten niet te concretiseren zijn. Zodra we ze willen afbakenen en het bestaan ervan aantonen, lopen we vast en verdwijnt vrijheid als sneeuw voor de zon. Een andere metafoor kan dit nog duidelijker maken: zodra we het licht op de duisternis laten schijnen is ze verdwenen. Onze vrije wil is een niet-bestaande realiteit en bevindt zich symbolisch gezien in duisternis.

Filosoferen over het al dan niet bestaan van de vrije wil is daarom op voorhand oneigenlijk. Met het begrip vrije wil staan we aan de grens van het bereik van ons denken. De bewering dat onze vrije wil bestaat is net zo oneigenlijk als de bewering dat ze niet bestaat: het is een niet-bestaande realiteit.