Dasein

Als derde begrip van Heidegger wil ik ingaan op zijn beschrijving van onze menselijke zijnswijze: ons geworpen zijn op de aarde waar we ons bevinden. Hij duidt dit aan met het begrip van het Er-zijn (Dasein). Hiermee beschrijft hij ons menselijk bestaan zonder er ooit het woord mens bij te gebruiken. Ons menszijn laat zich niet weergeven in dit zelfstandig naamwoord omdat het teveel de suggestie geeft van een object dat bepaalde kenmerken heeft oftewel een Zijnde zou zijn. Ons menszijn heeft veeleer de kenmerken van een veldverschijnsel. Een veld kenmerkt zich door haar werkzame krachten: onze mobieltjes zouden nietszeggend zijn zonder het ons omringende elekromagnetische veld. Heidegger formuleert een drietal van deze krachten:

1. Stemming
Het veld van ons menselijk Er-zijn kenmerkt zich in de eerste plaatst door een stemming (Stimmung). In stemmingen zijn we verbonden met de wereld om ons heen. De grondstemming waarin we ons bevinden is die van angst. Angst komt voort uit de mogelijkheid en dreiging die uitgaat van het er niet zijn. We kunnen dit zien als onze angst voor onze dood, voor zover dit niet gezien wordt als een gebeurtenis die ooit aan het eind van ons leven plaats zal vinden. Dit staat voor de meesten van ons zover af in de tijd dat we hier voldoende zinvolle doelen voor kunnen plaatsen. De buffer tussen ons en de dood geeft een zekere veiligheid. De dood, zoals Heidegger die bedoelt, is de aanwezigheid van ons dreigende niet-zijn op dit huidige en ondeelbare moment. Het klinkt tegenstrijdig, maar juist dit besef geeft ons grond voor een eigenlijk of authentiek menszijn.

2. Verstehen
Een andere verbindende kracht in het veld van ons menszijn is een intuïtief verstaan van de wereld. Ook zonder woorden hebben we een vertrouwd besef van de wereld en van elkaar. We voelen als het ware aan wat klopt en wat ernaast zit. Het moment van symbolisatie in het focussing-proces van Gendlin is hierop geënt.

3. Rede
Als laatste werkzame kracht in ons menselijk zijn noemt Heidegger het verbale contact (Rede). Met onze woorden in het praten en denken verbinden we ons met de wereld en elkaar. In dit krachtenveld ontstaan de objecten als Zijnden.