Gewaarzijn en Bewustzijn in wisselwerking: Gendlin

Gendlin beschrijft in zijn boek ‘Focusing’ (1978) het ontwikkelingsproces van gewaarzijn naar bewustwording. Hij geeft daarbij concrete richtlijnen hoe dit proces in de therapeutische relatie op gang gebracht kan worden en verder ondersteund. Focussen komt overeen met het ontwikkelingsproces zoals dat in de Gestalttheorie geformuleerd wordt als Gestaltformatieproces.

In de eerste fase van het focussen wordt vanuit rust de aandacht vrijgemaakt. Vanuit deze ruimte wordt gekeken naar alles wat op dat moment belangrijk is.  In de tweede fase wordt de aandacht gericht op het lijfelijk gewaarzijn. Gendlin noemt dit ‘bodily felt sense’ wat in de Nederlandse uitgave (1981)vertaald wordt met ‘ervaren gevoel’. Vanuit dit gewaarzijn wordt in de derde fase gevraagd om een symbolisatie in een woord of beeld boven te laten komen, waarna dit een tijd kan resoneren tussen beide niveaus. Als er tussen het symbool en het gewaarzijn een verhelderende overeenstemming is, zal zich dit op lichamelijk niveau kenbaar maken als een gevoel van opluchting. In de laatste fase kunnen er vragen gesteld worden als ‘Wat heb ik vanuit dit ervaren werkelijk nodig?’ Er kunnen direct antwoorden boven komen of niet, maar de vraag stellen en je hiervoor openstellen, is waar het in wezen om gaat. Misschien zal zich op een onverwacht moment en in totaal onverwachte vorm iets aandienen wat een antwoord blijkt te zijn. De dynamiek van de voortdurende wisselwerking tussen gewaarzijn en bewustzijn zal in het derde artikel bij het thema hypnotische trance nader aan de orde komen.

Dit symbolisatieproces is volgens Gendlin het werkzame element in elke psychotherapie. De gebruikte therapeutische methode is hierbij van ondergeschikt belang.